Walory przyrodnicze

Krajobrazy

Gmina słynie z urokliwych krajobrazów i wyjątkowej urody miejsc. Wpływa na to wiele czynników: urozmaicona rzeźba terenu, różnorodna roślinność, osobliwości przyrody, rozległe kompleksy lasów sosnowo-świerkowych wytwarzających specyficzny mikroklimat.

Obszar gminy jest objęty ekologicznym systemem obszarów chronionych, który tworzą:

Zlewnia rzeki Pasłęki z jeziorem Wulpińskim, Wymój i Plusznym
Zlewnia rzeki Łyny z jeziorami Bartąg, Kielarskim, Ustrych i Łańskim
Kompleksy o charakterze puszczańskim

Na szczególną uwagę zasługuje rezerwat przyrody "Las Warmiński" w górnym brzegu rzeki Łyny.
Ustanowiony w 1982 roku dla zachowania charakterystycznych dla Warmii zespołów leśnych i wodnych z całą obfitością roślinności, zwierząt i ptactwa, obejmuje 1798,2 ha na terenie gmin Purda i Stawiguda.

Dumą gminy są trzy największe i najczystsze jeziora:

Jezioro Łańskie (1042,3 ha)
Jezioro Pluszne (903,3 ha
Jezioro Wulpińskie (706,7 ha)

Jezioro Wulpińskie zwane Dorotowskim lub Tomaszkowskim jest jednym z najgłębszych w województwie warmińsko-mazurskim. Jego głębokość sięga 54,6 m.

Od południa okala je korona malowniczych stromych wzgórz moreny czołowej, wzdłuż południowych brzegów ciągnie się sznur licznych wysepek. To wszystko sprawia, że jest to bardzo malownicze jezioro.

Nieco płytsze jest jezioro Łańskie (53,8 m) i jezioro Pluszne (52 m)

Fauna i flora

Ponad połowę ogółu powierzchni gminy stanowią ogromne i rozległe kompleksy leśne, stąd też tereny te są naturalnym siedliskiem i ostoją zwierzyny.

Do częstych widoków należą przebiegające tuż, tuż sarny, dziki, jelenie, zające, lisy, a nawet wilki i rysie.

Miłośnicy łowiectwa i myślistwa chętni wziąć udział w polowaniach czy też tylko wypocząć w malowniczo położonych leśniczówkach bez trudu znajdą informacje na ten temat w samych leśniczówkach oraz Nadleśnictwie Olsztyn i Nowe Ramuki.

Owe liczne lasy i jeziora sprawiają, że turyści rowerowi czy piesi, którzy szczęśliwie trafili w te rejony mają niepowtarzalną okazję obserwacji rzadko spotykanych okazów ptactwa wodnego, takich jak żurawie, kormorany i perkozy.

Licznie występują nad brzegami kaczki krzyżówki, cyranki - a z rzadziej spotykanych cyraneczki, świstuny czy królewskie łabędzie.

Jest to wszystko możliwe dzięki istniejącemu rezerwatowi faunistycznemu, który w 1970 r. w trosce o zachowanie naturalnego środowiska utworzono w województwie olsztyńskim. Rezerwat obejmuje teren 1988 ha

Jeszcze bardziej rozległa bo zajmująca ponad 4 tys. ha, jest ostoja bobrów na rzece Pasłęce. Rezerwat ten jest żerowiskiem dla licznych na tym terenie bobrów. Ale można tu również spotkać inne zwierzęta, takie jak wydra, zimorodek, tracz, nurogęś, narka amerykańska.

Uważny wędrowiec napotka w lasach stawigudzkich wiele różnych roślin będących pod ochroną gatunkową m.in. widłaki, cisy, pióropuszniki strusie, zawilce, sasanki, a z grzybów - szmaciaka gałęzistego, sromotnika bezwstydnego, smardza

Wędkarstwo

We wszystkich jeziorach występuje niezliczona ilość ryb. Zdarzają się tu okazy 10 kg szczupaków, przeogromnych 6 kg leszczy i dorodnych 1,5 kg okoni.

Smakosze ryb słodkowodnych mogą je nabyć codziennie w Gospodarstwie Rybackim na Szwaderkach.

Amatorom wędkowania nie zabraknie emocji podczas połowów z brzegu jeziora lub łodzi. Zwłaszcza, że w miejscowościach gdzie są brygady rybackie lub siedzibach gospodarstw rybackich w Szwaderkach i Olsztynie bez trudu nabędą zezwolenie na 3, 14 dni lub cały sezon wędkarski.

Istnieje też możliwość otrzymania takiego zezwolenia na łowiska specjalne (Jezioro Łańskie).