Ruś
Do pobrania:
Historia Rusi sięga połowy XIV wieku. Miejscowość ta została założona najpóźniej w południowej części komornictwa olsztyńskiego. 26 stycznia 1374 w zakolu rzeki Kapituła Warmińska osadziła pięciu pruskich bartników o chrześcijańskich imionach: Jerzego, Michała, Mikołaja, Ludwika i Piotra. Każdemu nadano po trzy włóki ziemi na prawie pruskim. Nazwa wsi pochodzi z niemieckiego Raussen (więcierz) i jest związana z faktem, iż okoliczni mieszkańcy trudnili się głównie połowem ryb. Ruś, osiadła w doliniegórnej Łyny, pomiędzy zalesionymi wzniesieniami, przypomina zagubione wsie w górach. Stojące obok siebie domy są jakby przylepione do stromej skarpy. Przez to zwykłosię nazywać tę okolicę Szwajcarią Warmińską lub Wschodniopruską. Ruś wyróżniała się wśród pozostałych w parafii. Wykorzystywano tu od zawsze wartki bieg rzeki. W przeszłości istniały tu młyny zbożowe, tartaki, olejarnie i wytwórnie żelaza i miedzi. Gospodarczo wieś miała dużo większe znaczenie w przeszłości niż teraz. Poza rolnikami mieszkali tu przecież bartnicy, rybacy i młynarze. Jest to jedna z najpiękniejszych wsi warmińskich. Położona na stromych stokach nad Łyną, może być porównana z najbardziej urokliwymi miejscowościami Górnego Tyrolu lub Szwajcarii. Wieś leży na terenie objętym ekologicznym systemem obszarów chronionych, który tworzą zlewnia Łyny oraz kompleksy lasów o charakterze puszczańskim. Ruś położona jest na skraju rezerwatu przyrody „Las Warmiński”, ustanowionym w 1982 roku dla zachowania charakterystycznych dla Warmii zespołów leśnych i wodnych z całą obfitością roślinności, zwierząt i ptactwa. Ciekawe ukształtowanie terenu, bliskość lasów, układ pól i zadrzewień śródpolnych, a także wysoka zieleń we wsi decyduje o jej wyjątkowości. Na prawym brzegu Łyny znajduje się stary dąb (3) o obwodzie 390 cm i wysokości 22
m. Na skraju wsi rośnie modrzew (4) o obwodzie 230 cm i wysokości 18 m.Niezaprzeczalnym walorem wsi jest charakterystyczna zabudowa mieszkalna. Przetrwało tu wiele objętych ochroną konserwatorską domostw, pochodzących z początku XX w. Na uwagę zasługuje również stary młyn zbożowy o konstrukcji drewnianej. W pobliżu wsi znajdują się stanowiska archeologiczne w postaci wałów obronnych. Lokalizacją Rusi od zawsze zachwycali się podróżni. Władysław Ogrodziński nazwał Ruś perłą wsi warmińskich. Po latach miejscowość nadal zachwyca bogactwem kolorów, zniknęły jednak prawie wszystkie drewniane zabudowania. Na ich miejscu pojawiły się murowane domy. Teraz większość mieszkańców pochodzi z Olsztyna.
Zasoby turystyczne:
przystanek PKS, sklepy, gospodarstwo rybackie, ścieżka rowerowa, świetlica wiejska.
