Gryźliny
Wieś została założona przez Kapitułę Warmińską w 1358 roku. Zasadźcą był Jan Kogeler. Początkowo miała się ona nazywać Wisenthal, utrzymała się jednak nazwa Grezeling. W wyniku wojen polsko-krzyżackich doszło do zniszczenia wsi. W roku 1523 napłynęli osadnicy z Mazowsza. Wieś powoli zagospodarowywała się, a pod koniec XVI wieku znajdowała się tu już szkoła i karczma. Z pokolenia na pokolenie przekazywano tu opowieści o czasach bitwy pod Grunwaldem, oraz pobycie w okolicy samego króla Polski Władysława Jagiełły, który postanowił zatrzymać się tutaj na odpoczynek. W czasie działań wojennych 1914 roku wieś została zniszczona. Na cmentarzu przy kościelnym znajduje się pamiątkowy kamień polny, obecnie odnowiony. Umieszczony na nim napis informuje w języku niemieckim, że w tym miejscu pochowanych zostało 48 żołnierzy niemieckich i 132 Rosjan, poległych 28 i 29 sierpnia 1914 roku. Zwłoki części niemieckich żołnierzy, (prawdopodobnie również rosyjskich), zostały w późniejszym czasie przeniesione. Na rzecz utrzymania polskości w Gryźlinach aktywnie działała rodzina Baczewskich. W latach 1937-1938 w pobliżu wsi zbudowano lotnisko wojskowe Luftwaffe. Urządzono pas startowy o długości 800 i szerokości 60 metrów. W pobliskim Zielonowie ustawiono cztery baraki i kasyno oficerskie, a budynki sanatorium w Ameryce adaptowano na potrzeby lotników. Stąd właśnie 1 września 1939 roku startowały niemieckie
samoloty, bombardujące Warszawę, Wieluń, Piotrków i Radomsko. W okresie od października 1941 do czerwca 1942 roku stacjonowała tu tzw. Blindglugschule 3, czyli niemiecka szkoła pilotażu, oparta wyłącznie na obsłudze przyrządów pokładowych bez obserwowania terenu. Doszło tu wtedy do katastrofy samolotu Junkers Ju 87, wydobytego w lipcu 1958 roku przez nurków z Warszawskiego Klubu Płetwonurków. W okresie od 1945 roku do lata 1952 roku lotnisko służyło wojsku polskiemu. Zamknię to je z powodu powstania w tym rejonie Ośrodka Rządowego w Łańsku. W połowie lat pięćdziesiątych polscy żołnierze zburzyli znaczną część betonowego pasa startowego. Sporadycznie lądowały tu mniejsze samoloty z ważnymi osobistościami, także z zagranicy. Obecnie lotnisko w Gryźlinach otrzymało status lądowiska. Gryźliny otaczają lasy sosnowo-świerkowe. Głównym walorem przyrodniczym jest Jezioro Pluszne położone 3 km na wschód od sołectwa i rzeka Pasłęka, która stanowiła w przeszłości granicę dzielącą posiadłości Zakonu i biskupiej Warmii.
Część Gryźlin oraz całe Zielonowo leżą w Obszarze Natura 2000 (Puszcza Napiwodzko-Ramucka). Najważniejszym zabytkiem wsi jest kościół wzniesiony ok. 1573 roku z kamieni polnych, łączonych cegłą w narożnikach, szczytach i wschodniej fasadzie, którą w 1580
roku konsekrował biskup warmiński, Marcin Kromer. W wewnętrzne ściany świątyni wmurowane zostały dwa kamienie młyńskie i rzeźbione w cegle twarze. Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z ok. 1740 roku, ołtarze boczne zaś z XVIII wieku. Ambona
oraz organy są barokowe. Na uwagę zasługuje także drewniana dzwonnica pochodząca z początku XIX wieku oraz osiemnastowieczna wieża. Cennym zasobem kulturowym wsi są także kapliczki przydrożne pochodzące z XIX w. W ostatnich latach wieś nabrała kolorów. Panuje tutaj miejski standard życia. Gryźliny zostały skanalizowane, w każdym domu jest gaz, powstają nowe osiedla. Mieszka się
tu spokojnie, w otoczeniu zieleni, bez pośpiechu. Niewielu mieszkańców zajmuje się uprawą ziemi, część z nich znalazła zatrudnienie w mieście. Coraz więcej ludzi wybiera Gryźliny jako miejsce wypoczynku urlopowego.
Zaplecze turystyczne:
Lądowisko dla samolotów, boisko sportowe, Ochotnicza Straż Pożarna, stacja PKP,
przystanek PKS, kościół, restauracja, sklepy, plaża w Zielonowie.
Do pobrania:
