Bartąg
Bartąg
Wieś została założona w 1345 roku, akt lokacyjny nadał jej na prawie chełmińskim wójt Henryk Luter. Zasiedleńcami wsi byli Prusowie, którzy rozpoczęli gospodarowanie od 32 włók. Wieś nosiła wtedy nazwę Deutsch Bertung. Miejscowość była wiele razy niszczona podczas wojen. Wielkie żniwo zbierały też wybuchające raz po raz epidemie. Z tego powodu Bartąg i okoliczne wsie trzeba było zasiedlać na nowo. Sam Mikołaj Kopernik jako administrator komornictwa olsztyńskiego przebywał dwukrotnie w Bartagu 26 lutego 1517 roku i 14 marca 1518 roku. Zimą 1864 roku schronili się tu uczestnicy Powstania Styczniowego. Ich kontakty z miejscową ludnością z pewnością wpłynęły na pogłębienie świadomości narodowej Warmiaków. Z czasem gasł tu jednak żywioł polski. W plebiscycie w 1920 roku oddano tu zaledwie 30 głosów za Polską i aż 351 głosów za Prusami Wschodnimi. W latach międzywojennych podolsztyński Bartąg stał się niemiecki. Poza kościołem, w którym od 1937 roku odprawiano jedno nabożeństwo polskie w miesiącu. Szkoła i powstałe organizacje starały się wymazywać resztki polskości. Starsi ludzie przechowywali jednak warmińskie obyczaje. Odżyły one po 1945 roku, kiedy przybyli
tu osadnicy z innych ziem polskich. Poetka warmińska, Maria Zientara-Malewska, zaliczyła Bartąg do najpiekniej położonych wsi pod Olsztynem. Przed 50 laty w książce „Rośnie do słońca” napisała:
„W szerokiej dolinie wśród krętej Łyny rozsiadła się pośród soczystych łąki żyznych pól długa i piękna wieś Bartąg. Schludne, murowane domy i przytulne drewniane chaty stoją frontem po obu stronach wygodnej szosy, prowadzącej z Olsztyna poprzez Bartąg do uroczej Rusi. Czerwone chaty toną wśród sadów owocowych i ogrodów kwiatowych. Nad rzeką rozciągają się szerokie, urodzajne warzywniki. Za wioską, w kierunku Rusi, teren się zupełnie zmienia.
Z płaszczyzny bartąskiej wyrastają dosyć wysokie i liczne pagórki, które nadają krajobrazowi nazwę Ruskiej Szwajcarii. W środku wsi znajduje się kościół pod wezwaniem Opatrzności Bożej, do którego przybywają w odpustowe dni bardzo liczne łosiery. W roku 1624 panowała na Warmii dżuma, na którą wymarło w Bartągu dwie trzecie ludno ści. Umarł wtedy proboszcz bartąski, Ksiądz Ricz. Wiele gospodarstw stało pustkami, rola leżała odłogiem, padły konie i bydło. Po tej strasznej klęsce przyszły nieurodzaje, a następstwem tego był wielki głód na Warmii.”
Od tego czasu Bartąg bardzo się zmienił. W miejscu drewnianych chat wzniesiono murowane domki. Na wzgórzach mniej więcej w połowie drogi do Rusi zainstalowano wyciąg narciarski. W zimie roi się tam od narciarzy.
Szczególnego uroku dodaje wsi rzeka Łyna meandrująca przez Bartąg. Ciekawe ukształtowanie terenu, bliskość lasów, układ pól i zadrzewień śródpolnych decydują o wyjątkowości wsi. Od 1348 roku funkcjonuje tutaj kościół p.w. Św. Jana Ewangelisty. Wartość przejawiają także obiekty mieszkalne, zagrody, a także elementy sakralne: krzyże, kapliczki, cmentarz. Nieopodal Bartąga znajdują się ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia. Odnaleziono złote ozdoby z VI-VII wieku. W pobliżu wsi występują wały obronne – przestrzenna forma stanowisk archeologicznych, oraz stanowiska archeologiczne płaskie o dużym obszarze. Miejscowa społeczność co roku organizuje festyn integracyjny oraz Wigilię dla mieszkańców sołectwa. Rozwojowi kulturowemu dzieci i młodzieży sprzyjają zajęcia muzyczne, plastyczne, komputerowe. Mieszkańcy tworzą także lokalny teatr – Teatr Prawie Dorosły.
Zaplecze turystyczne:
dworzec PKP, przystanek PKS, autobusowa sieć podmiejska, przedszkole (89 541 03 23), biblioteka wiejska (89 541 03 23), ośrodek zdrowia (89 541 58 02), Ochotnicza Straż Pożarna, Teatr Prawie Dorosły (89 541 03 23), wyciąg narciarski (603 597 048), agroturystyka, kawiarenka internetowa, hotel, restauracja.
Do pobrania:
